RADZYŃSKI
ROCZNIK HUMANISTYCZNYtom 10/2012
Janusz Frykowski
Streszczenie
Parafie prawosławne i unickie w Tyszowcach XVI-XVIII wieku.
Artykuł przedstawia strukturę i funkcjonowanie parafii ruskich w staropolskich Tyszowcach. Niektórzy historycy przypisują miastu wczesnośredniowieczną metrykę, posiłkując się domysłami, jakoby miało przejąć funkcje Czerwienia (Czermna) po jego upadku. Dokładna data powstania i geneza nazwy miasta do końca nie są znane, natomiast pierwsza wzmianka żródłowa o Tyszowcach pochodzi z 5 kwietnia 1419 r.
Pierwotna chrystianizacja miasta była związana z ekspansją państwa ruskiego na ziemie nadbużańskie, kiedy to tereny te zostały objęte działalnością Cerkwi Prawosławnej i wcielone do jej struktur terytorialnych. W omawianym okresie miasto było siedziba protopopii, w skład której zależnie od okresu wchodziło od 32 do 44 parafii.W Tyszowcach znajdowały się także 3 parafie, najpierw prawosławne, a po unii brzeskiej unickie: parafia miejska pod wezwaniem św. Paraskewii-Piatnicy, parafia tyszowiecka zamłyńska pod wezwaniem św. Nicety, parafia tyszowiecka dębińska pod wezwaniem Przenajświętszej Bogarodzicy. W badanym okresie, Cerkwie były bydynkami drewnianymi, dośc dobrze wyposażonymi w sprzęt, księgi i naczynia liturgiczne. Na uposażenia parfaii składały sie grunty orne, łąki, prawo warzenia piwa i palenia gorzałki oraz dziesięcina snopowa od wyznawców. Przy cerkwiach funkcjonowały bractwa religijne, szpitale i szkoła. Według XVIII wiecznych wykazów liczba przystępujących do spowiedzi wahała sie miedzy 200 a 350 wiernymi.
Summary
Orthodox and Uniate parishes in Tyszowce in the XVI-XVIII century
This article presents the structure and functioning of the Russian parishes in the old Polish Tyszowce. Some historians, making a conjecture, ascribe the early medieval metric to this town and claim the town was to take over the functions of Czermno after its fall. The exact date of the origin and genesis of the name of the town is not fully known, but the first mention about Tyszowce comes from the April 5, 1419.
The original Christianization of the city was associated with expansion of the Russian state to the Bug Landscape land when the area was covered by the activities of the Orthodox Church and incorporated into its territorial structures. During this period, the town was the seat of the protopopia which, depending on the period, was composed of 32 to 44 parishes. In Tyszowce there were also 3 parishes. At first, these were Orthodox parishes and, after the Union of Brest, Uniate parishes: the urban parish of St. Paraskeva-Piatnica, the Tyszowiecka Zamłyńska parish of St. Nicet, the Tyszowiecka Dębińska parish of the Most Holy Mother of God. During the period studied, Orthodox churches were wooden buildings, fairly well equipped with furniture, books and sacred vessels. The emoluments of the parish consisted of arable land, meadows, the right to brew beer and smoke booze and the sheaf tithe taken from followers. Next to Orthodox churches, there were religious brotherhoods, hospitals and schools. According to the eighteenth century records, the number of people acceding to the confession ranged between 200 and 350.