RADZYŃSKI
ROCZNIK HUMANISTYCZNYtom 10/2012
Beata Rydz
Streszczenie
Organizacja terenowych struktur związków zawodowych w południowych powiatach województwa lubelskiego w latach 1944-1975
Zrzeszenie Związków Zawodowych, jako centrala związków zawodowych w PRL funkcjonująca w okresie 1944-1980, należała do kontrolowanej przez ZSRR Światowej Federacji Związków Zawodowych. Zrzeszenie Związków Zawodowych posiadało struktury terenowe o zasięgu wojewódzkim i powiatowym. Na czele struktur terenowych stało prezydium, złożone z przewodniczącego, wiceprzewodniczącego i sekretarza wybieranych przez plenum. W skład Zrzeszenia na zasadzie członkowskiej wchodziły poszczególne branżowe związki zawodowe. Podstawową jednostkę organizacyjną stanowiła zakładowa organizacja związkowa. Każdy związek zawodowy kierowany był przez zarząd główny. Na niższych szczeblach działały zarządy oddziałowe i okręgowe. Statutowe zadania, określone jako reprezentowanie interesów pracownika, ochrona jego praw, zapewnienie polepszenia warunków socjalno-bytowych, kontroli społecznej handlu w celu zabezpieczenia interesów konsumenta, były fikcją. W rzeczywistości władze związkowe realizowały politykę gospodarczą i społeczną partii komunistycznej. Organizowane współzawodnictwo pracy nie skutkowało polepszeniem sytuacji materialnej pracownika. Odpowiedzią na ten stan rzeczy były protesty robotników. Domagano się m.in. utworzenia wolnych struktur związkowych. Ostatecznie w 1980 r. w miejsce komunistycznych związków zawodowych powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” oraz inne branżowe i krajowe związki zawodowe, skupione w Ogólnopolskim Porozumieniu Związków Zawodowych.
Summary
Organisation of regional trade unions in southern powiats of Lublin Voivodeship in 1944-1975
The Association of Trade Unions, which in 1944-1975 served as a central office of PRL’s trade unions, belonged to the Soviet-controlled World Federation of Trade Unions. The Association affiliated unions operating at voivodeship and powiat levels. The presidium with its chairman, deputy chairman and secretary (all appointed by the plenum) was in charge of regional trade unions. Trade unions from different branches and industries held membership in the Association. A factory trade union was the lowest organizational level of the unionist movement. Each trade union was chaired by an executive board. Apart from that, there were subordinate department and district boards. Their statutory responsibilities such as representing worker’s interests, defending his rights, raising social and living standards or controlling trade to secure customer’s rights, were fictitious. In reality the authorities of trade unions implemented economic and social policy of the communist party. Competition at workplaces did not improve the worker’s material status. This met with the resistance of workers, who among others demanded establishing free trade unions. Consequently, in 1980 communist trade unions were replaced by the Independent Self-governing Trade Union ‘Solidarity’ (NSZZ Solidarność) and other state unions affiliated under the umbrella organization- the All-Poland Alliance of Trade Unions.