RADZYŃSKI
ROCZNIK HUMANISTYCZNYtom 10/2012
Ernest Szum
Streszczenie
Podlaskie sejmiki ziemskie jako organ reprezentacyjny samorządu szlacheckiego I Rzeczypospolitej
Artykuł niniejszy przedstawia reprezentacyjną funkcję sejmiku ziemskiego, jako organu samorządu szlacheckiego I Rzeczypospolitej, w szczególności na ziemiach podlaskich, ale w kontekście ogólnopaństwowym. Prezentuje wieloaspektowość tego zagadnienia, uwzględniając doktrynę i prawo, ale także specyfikę społeczną, a zwłaszcza uwarunkowania ówczesnej praktyki politycznej. Na płaszczyźnie teoretyczno-prakseologicznej opisuje i analizuje istotę reprezentacyjnej funkcji sejmiku ziemskiego, jako organu samorządu szlacheckiego, w omawianym okresie. Natomiast na płaszczyźnie doktrynalnej wyjaśnia źródła i dynamikę ewolucji reprezentacyjnej funkcji sejmiku ziemskiego, w związku z przebiegiem procesów centralizacyjnych i decentralizacyjnych. Przedmiotem analizy strukturalno-funkcjonalnej jest staropolski sejmik szlachecki, jako byt społeczno-prawny. Ukazano ewolucję instytucji sejmiku ziemskiego od czasów ostatnich Jagiellonów, przez późniejszych władców elekcyjnych, aż do upadku państwa polsko-litewskiego. Analiza dokonana została na podstawie kwerendy archiwalnej i opracowania materiałów źródłowych dotyczących samorządu lokalnego omawianego okresu, z uwzględnieniem dostępnej literatury przedmiotu.
Summary
Land sejmiks of Podlasie Region as an authority representing gentry local government in the First Polish Republic
The following article describes a representative function of a land sejmik, which was a gentry local government in the First Republic of Poland (Polish: I Rzeczpospolita). It focuses mainly on the Podlasie Region but simultaneously refers to a nationwide context. The article shows multiple aspects of the subject with reference to the doctrine and law, social characteristics, and first and foremost the political landscape of that time. The aforementioned function of a land sejmik is described and analysed against a theoretical-praxeological background. Whereas, the evolution of the sejmik’s function and its reasons, which stemmed from centralizing and decentralizing processes, is explained against a doctrinal background. The structural and functional analysis focuses on the Old Polish gentry sejmik as a social and legal entity. The article presents a development of this institution beginning with the times of last rulers from the Jagiellonian dynasty, elective monarchs, and up until the collapse of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The following study is based on the preliminary archival research, local government records of the time and other literature of the subject that was available.